1.3. جراسای زیبا

на главную страницу

1.3. ДЗЕРАССÆ — РÆСУГЪД	КРАСАВИЦА-ДЗЕРАССА	جراسای زیبا
ÆХСÆРТÆГ денджызы бын Донбеттырты хæдзармæ бафтыд.	И ВОТ достиг Ахсартаг дома владетелей вод Донбеттыров.	آخسارتاگ به خانۀ دانبیتیر، پادشاه آب‌ها رسید.
Хæдзар та ахæм хæдзар уыд, æмæ йæ къултæ æргъæу, йæ бын — цъæх авг, йæ сæр — сæууон стъалы.	Стены дома — из перламутра, полы из голубого хрусталя, и утренняя звезда светит с потолка.	دیوارهای خانه از صدف و کف آن از کریستال آبی بود و ستارۀ صبحگاهی هم بر سقف آن می‌درخشید.
Хæдзары бадынц авд æфсымæры, сæ уæлæ — сæ дыууæ хойы, — амæй ай рæсугъддæртæ, сæ сæры хил сызгъæринау æрттивы.	Переступил Ахсартаг порог дома и увидел: сидят там семеро братьев и с ними две сестры, одна красивее другой, словно золото, переливаются волосы девушек.	آخسارتاگ وارد خانه شد و دید هفت برادر و دو خواهر آنجا نشسته‌اند. یکی از خواهرها از دیگری زیباتر بود و موهای دو خواهر مانند طلا می‌درخشیدند.
— Фарн уæ хæдзары æмæ уæ райсом хорз! — загъта Æхсæртæг, хæдзармæ куы бахызти, уæд.	— Доброе утро, и да будет счастье в вашем доме! — сказал Ахсартаг.	آخسارتاگ گفت: صبح به خیر، خوشبختی مهمان خانۀ شما باشد!
— Хорз дæ хай уæд! — зæгъгæ, йын загътой уыдон дæр æмæ сыстадысты, авд æфсымæры æмæ сæ дыууæ хойы, æмæ ‘рбадын кодтой Æхсæртæджы; æрбадтысты сæхуыдтæг дæр авд æфсымæры, æртæйæ — Ахсæртæгæн йæ уæллаг фарс, цыппарæй та — йæ дæллаг фарс. Чысыл куы абадтысты, уæд æфсымæртæ бакастысты Æхсæртæгмæ æмæ йын загътой:	— Пусть лучшее будет долей твоей, — ответили семеро братьев и две их сестры. Усадили они Ахсартага. Трое, что постарше его, сели по одну сторону, четверо, что моложе его, сели по другую. Посмотрели братья на Ахсартага и сказали ему:	هفت برادر و دو خواهر در پاسخ گفتند: ما برای تو بهترین‌ها را آرزو می‌کنیم. ‌آن‌ها آخسارتاگ را نشاندند. سه برادر که از او بزرگ‌تر بودند در یک سمت او و چهار برادر که از او کوچک‌تر بودند در سمت دیگرش نشستند. برادران به آخسارتاگ نگاه کردند و گفتند:
— Дæ хуызæн уазæг нæм нæ цæугæ ‘ркодта, нæдæр нæм цæугæ ‘ркæндзæн, æмæ дыл бацин кæнын бæргæ хъæуы, фæлæ мастыл стæм.	— Подобного тебе гостя не было в нашем доме и никогда не будет. И надо бы нам порадоваться твоему приходу и с честью встретить тебя, но не можем мы этого сделать, потому что горе пришло в наш дом.	ـ تاکنون مهمانی مانند تو به خانه‌مان نیامده و دیگر هم نخواهد آمد. ما باید از آمدن تو خوشحال باشیم و تو را با افتخار بپذیریم ولی نمی‌توانیم چنین کنیم چرا که غم به خانۀ ما آمده است.
— Хуыцау уын мæт ма зæгъæд, фæлæ цæуыл мæт кæнут? — бафарста сæ Æхсæртæг.	— Пусть бог вас избавит от горя. Что за горе у вас?	ـ خدا غم شما را از بین ببرد. چه شده؟
Уыдон ын загътой: — Æртæ хойы нын уыди æмæ сæ фыдбылызæн сахуыр сты Нарты цæхæрадонмæ.	И ответили ему братья: — Три наши сестры повадились, на беду свою, в сад нартов.	برادران پاسخ دادند: ـ سه خواهر ما در باغ نارت‌ها دچار بدبختی شدند.
Уым иу бæласыл сызгъæрин фæткъуы задис; бон-иу арæгьæд ис, æхсæв та-иу сын æй радавта нæ хо Дзерассæ, æхсинæджы хуызы-иу бацыд, афтæмæй.	Там зреет на дереве золотое яблоко. За день оно созревало, а ночью его похищала сестра наша – Дзерасса.	در باغ نارت‌ها سیبی طلایی هست. سیب روزها می‌رسید و شب هم خواهر ما جراسا آن را می‌دزدید.
Бæргæ йын дзырдтам: «Нартмæ фыдуаг фæсивæд ис, уыдонæй арвыл цъиу атæхын дæр нæ уæнды — ма цу фæткъуымæ».	Не раз говорили мы сестрам: «Отважны юноши нартов, даже птицы боятся пролетать над ними. Не летайте за яблоками».	ما بارها به خواهرانمان گفتیم: «جوانان نارت بسیار جنگاورند. حتی پرندگان هم می‌ترسند بالای سر آن‌ها پرواز کنند. دنبال سیب نروید.
Фæлæ нæм нæ байхъуыста. Нарты Ахсар æмæ Ахсæртæг кæрæдзийы кæрдтыл бафтæнт,— ныр уыдон хъахъхъæдтой фæткъуы бæлас æмæ йæ фæцæф кодтой.	Но они не послушали нас. И пусть мечами друг друга зарубят нарты Ахсар и Ахсартаг! В эту ночь они охраняли яблоню и ранили нашу Дзерассу.	ولی آن‌ها به حرف ما گوش نمی‌کردند. امیدواریم آخسار و آخسارتاگ با شمشیر یکدیگر را تکه تکه کنند. آن شب آن‌ها از سیب محافظت می‌کردند و جراسای ما را زخمی کردند.
Уыцы рæстæджы уатæй райхъуысти хъæрзын.	И только произнесли они имя сестры, как из соседней комнаты послышался стон.	به محض آنکه نام خواهرشان را بر زبان آوردند از اتاق کناری صدای ناله‌ای به گوش رسید.
Æхсæртæг бафарста: — Кæй хъæрзын у уый?	— Кто это стонет? — спросил Ахсартаг.	آخسارتاگ پرسید: چه کسی ناله می‌کند؟
— Гъеуый, кæмæй дын зæгъæм, уый у — нæ хо Дзерассæ.	— Наша Дзерасса, о которой мы рассказали тебе.	ـ جراسا که دربارۀ او برایت گفتیم.
— Æмæ йын ницы хос и? — афарста æфсымæрты Æхсæртæг.	— Есть ли средство ее исцелить? — спросил Ахсартаг.	ـ آیا دارویی برای درمان او وجود دارد؟
Æмæ йын уыдон загьтой: — Бæргæ йын ис хос.	— Есть такое средство, — ответили братья.	ـ بله دارویی هست.
— Æмæ йын цы хос ис? Йæ туджы ‘ртæхтæ — уыдон сты йæ хос; уыдон куы ‘рæмбырд кæнай æмæ йыл сæ куы бафу кæнай, уæд фервæздзæн, кæннод ын фервæзæн нал ис.	— Если собрать все капли крови, что она потеряла, и наложить их на рану ее, она будет спасена. Иначе она погибнет.	اگر همۀ قطره‌های خونی را که از دست داده است جمع کنیم و بر زخم او بگذاریم شفا می‌یابد. در غیر این صورت او خواهد مرد.
— Æмæ йæ чи сдзæбæх кæна, уымæн цы хорз ракæндзыстут? — бафарста сæ Æхсæртæг.	— Как наградите вы того, кто спасет сестру вашу? — спросил Ахсартаг.	ـ کسی که او را نجات دهد چه جایزه‌ای دریافت می‌کند؟
— Уыцы лæгæн æй раттикам нæ уарзон хо Дзерассæйы — Хуыцау æй уымæн саккаг кодта.	Замуж за того, кто спасет ее, выдадим мы любимую сестру нашу Дзерассу, самим богом суждена она только ему.	ـ ما عزیزترین خواهرمان جراسا را به عقد کسی که او را نجات دهد درخواهیم آورد.
— Уæдæ æз дæн Нарты Уæрхæджы фырт Æхсæртæг, йæ туджы ‘ртæхтæ мæнмæ сты, цæвгæ дæр æй æз ныккодтон, дзæбæх дæр æй æз скæндзынæн.	И вот что ответил тогда Ахсартаг братьям: — Я сын нарта Уархага. Ахсартаг — имя мое. Я собрал капли крови сестры вашей Дзерассы. Ранена она моею стрелою, я и вылечу ее.	خود خدا این را برای نجات دهنده مقدر کرده است. آن‌وقت بود که آخسارتاگ به برادران گفت: ـ من پسر اوارخاگِ نارت هستم. نام من آخسارتاگ است. من قطره‌های خون جراسا خواهر شما را جمع کرده‌ام. او با تیر من زخمی شده است و خودم هم درمانش می‌کنم.
— Цæут æмæ йæ ардæм ракæнут!	— Приведите ее сюда!	او را به اینجا بیاورید.
Афсымæрты цæсгæмттæ ныррухс сты. Кæм ма уыдис кæрон сæ цинæн! Амæ зæгъынц Ахсæртæгæн:	Радостью осветились лица братьев, и ответили они Ахсартагу:	برق شادی در چهرۀ برادران درخشید و به آخسارتاگ پاسخ دادند:
— Чызг уæззау рынчын у, дæумæ рацæуынæн нæу, фæлæ йæм мидæмæ уатмæ бахиз.	— Тяжело больна сестра наша Дзерасса, не сможет она выйти к тебе. Ты сам переступи порог ее комнаты.	ـ خواهر ما به‌شدت بیمار است و نمی‌تواند به نزد تو بیاید. تو خودت به اتاق او برو.
Бацыд лæппу рынчыны размæ.	И юноша переступил порог комнаты, где лежала девушка.	آخسارتاگ وارد اتاقی شد که دختر بیمار در آنجا بود.
Чызг сынтæджы хуыссы, йæ сызгъæрин дзыккутæ зæхмæ зæу-зæу кæнынц, йæ цæсгомæй худынц хуртæ, йæ дæллагхъуырæй кæсынц мæйтæ; разылд Æхсæртæджырдæм.	И вот что увидел он: лежит н постели девушка, волнами спадают на пол ее золотые волосы. Солнце смеется на ее лице, луны блестят на ее груди. Повернулась она к Ахсартагу, и от счастья не сдержал он улыбки.	و این چیزی بود که او دید: دختری روی تخت دراز کشیده بود که گیسوانش مانند امواج کف اتاق را نوازش می‌دادند. خورشید به صورت او لبخند می‌زند و ماه‌ها روی سینۀ او می‌درخشند. دختر به سمت آخسارتاگ چرخید و آخسارتاگ از فرط شادی نتوانست از لبخند زدن خودداری کند.
Уæд Æхсæртæг бахудти йæ мидбылты фырцинæй æмæ фелвæста йæ фæснахæй зæлдаг кæлмæрзæны тыхтæй чызджы туджы ‘ртæхтæ æмæ йыл сæ бафу кодта.	Вынул он из-за ноговицы шелковый платок, развернул его и наложил на рану Дзерассы запекшиеся капли ее крови.	آخسارتاگ دستمال ابریشمی را از لباس خود بیرون و خون‌های خشک شدۀ جراسا را که در دستمال قرار داشت بر زخم او نهاد.
Дзерассæ-рæсугъд, цы уыдис, уымæй авд ахæмы хуыздæр фестади.	Встала с постели красавица Дзерасса. И увидели братья, что в семь раз краше прежнего стала она.	جراسا از تخت برخاست و برادران دیدند که او هفت برابر زیباتر از گذشته شده است.
Фараст боны æмæ фараст æхсæвы чындзæхсæв фæкодтой	Девять дней и девять ночей пировали на свадьбе Ахсартага и дочери Донбеттыра.	نه شب و نه روز جشن ازدواج آخسارتاگ و دختر دانبیتیر ادامه داشت.
Æхсæртæг æмæ Донбеттыры чызгæн. Арвыл хур æмæ мæйау фидыдтой иумæ Дзерассæ æмæ Æхсæртæг.	Подобно солнцу и луне на небе сияли на свадебном пиру Ахсартаг и Дзерасса.	آخسارتاگ و جراسا همچون خورشید و ماه در این جشن عروسی می‌درخشیدند.
Фæцардысты уым бонтæ ‘мæ къуыритæ, стæй иу бон æрæнкъард ис Æхсæртæг — Æхсары æрæмысыд æмæ загъта:	Шли дни. Ахсартаг и Дзерасса жили в подводной стране Донбеттыра. И вот наступил день, и вспомнил нарт Ахсартаг о брате своем Ахсаре и загрустил. И сказал он Дзерассе:	روزها می‌گذشت و آخسارتاگ و جراسا در سرزمین زیر آبی دانبیتیر زندگی می‌کردند. یک روز آخسارتاگ ناگهان به یاد برادرش افتاد و غرق غم شد. رو به جراسا کرد و گفت:
— Мæнæн ам цæрын нал æмбæлы, хъуамæ саг урон ме ‘фсымæры æмæ фæцæуон мæ хæдзармæ.	— Не подобает мне больше жить здесь, должен я найти брата своего и вернуться домой.	ـ من دیگر نمی‌توانم اینجا زندگی کنم. باید برادرم را پیدا کنم و به خانه برگردم.
Дзерассæ дæр бацин кодта: — Кæд дын хæдзар ис, уæд цæуылнæ цæуæм,— махæн ам бадын нал æмбæлы.	И, услышав такие слова, обрадовалась Дзерасса. — Если у тебя есть свой дом, то нам надо спешить туда. Не подобает мне дольше здесь оставаться. (Ребенка ждала тогда Дзерасса и хотела она, чтобы родился он в доме мужа.)	من نیز نمی‌توانم در این خانه بمانم. (جراسا باردار بود و دوست داشت کودکش در خانۀ شوهرش متولد شود.
Ныллæууыдысты цæуыны къахыл. Æмæ курдиат сахат йæ сæры хил аивæзта Дзерассæ, æмæ сæ дыууæ дæр фестадысты æргъæуон бæзджын кæсæгтæ æмæ рараст сты фурды бынæй фурды сæрмæ.	И в заветный час выдернула Дзерасса из косы своей золотой волос, обвила им себя и Ахсартага, и превратились они в рыб, перламутровой чешуей сияющих, и выплыли на поверхность моря.	رست نیمه شب، جراسا موهای طلایی خود را از زیر روسری بیرون آورد و به دور خود و آخسارتاگ حلقه کرد و آن‌ها به ماهی تبدیل شدند، ماهی‌هایی با پولک‌های صدفی درخشان و به سطح آب آمدند.
Æхсар уæдмæ цуан кодта, сарæзта фурды былыл тар хъæды сырддзæрмттæй мусонг æмæ æнхъæлмæ касти йе ‘фсымæрмæ. Уæд иубон кæсы, æмæ денджыз урс танхъа хæссы. Сцин кодта Æхсар, ме ‘фсымæр хъæлдзæгæй ссæуы, зæгъгæ, æмæ йæхинымæры афæнд кодта: «Цон æмæ цуаны ауайон, кæд æмæ исты амарин йе ссыдмæ». Амæ ацыдис цуаны.	В дремучем лесу, на берегу моря, построил себе Ахсар шатер из звериных шкур и ждал вестей о брате. Однажды увидел он: вынесли волны белую пену. И обрадовался Ахсар: «Живым и веселым возвращается брат мой! Побегу я в лес на охоту, может, удастся мне зверя убить. Угощу тогда брата, и отпразднуем его возвращение». И отправился Ахсар на охоту.
Уыцы рæстæджы Нарты Уæрхæг тынг мæт кæнын байдыдта, мæ фырттæ цы фесты, куы никуыцæйуал мæм зынынц, зæгъгæ. Бонæй-бонмæ йæ мæт бадомдта, басаста йын йæ уæнгон тых.	«Где же мои сыновья? Неужели я их никогда не увижу?» — так говорил старый Уархаг, и горе сгибало его, и могучая сила его надломилась.	اوارخاگِ سالخورده با خود می‌گفت: «پسران من کجا هستند؟ نکند دیگر آن‌ها را نبینم؟» غمگین بود و تمام توان او در هم شکسته بود. از همان زمان اوارخاگ دیگر در روستای نارت‌ها ظاهر نشد. او آن‌قدر نگران پسرانش بود که اصلاً حوصلۀ رفتن به روستا را نداشت.
Уæд Нарты фæсивæдæн тынг æхсызгон уыдис, кæй никуыцæйуал зындысты Уæрхæджы фырттæ, уый, уымæн æмæ сын Æxcap æмæ Æхсæртæг бар нал лæвæрдтой, кодтой сыл тых. Райдыдтой Уæрхæджы зæронд сæрæй хъазын Нарты фæсивæд æмæ йæ скодтой фыдæнæн рæгъаугæс Нартæн…	Но радовались нартские юноши тому, что не возвращаются Ахсар и Ахсартаг, везде и во всем превосходившие их. Стали они насмехаться над сединами Уархага и назло приставили его бессменно пасти скот.	از سوی دیگر جوانان نارتی خوشحال بودند که آخسار و آخسارتاگ که در همۀ زمینه‌ها از آن‌ها برتر بودند بازنگشته‌اند. آن‌ها اوارخاگ مو سپید را مسخره می‌کردند و عمداً او را بدون جایگزین، مسئول به چرا بردن گوسفندان می‌کردند.
Уæрхæг дæр фырмæстæй дард фæтæры Нарты рæгъау æмæ сæ денджызы бакалы, куы та сæ фезгъалы къæдзæхы рындзæй. Къорд бонты Уæрхæг рæгъаудонæй нал цыд Нарты хъæумæ,— йæ къах æй нал хаста йæ фыртты мæтæй.	Рассердился Уархаг. В отместку не раз угонял нартские стада и топил их в море или бросал с вершины крутой скалы. И с тех пор не показывался Уархаг в селении нартов: так горевал он по своим сыновьям, что его не тянуло туда.	اوارخاگ خشمگین شد. او در پاسخ به آن‌ها دام‌های نارت‌ها را به سمت دریا برد و همۀ آن‌ها را غرق کرد یا از بالای صخره‌های صاف پایین انداخت.
Æхсæртæг æмæ Дзерассæ ссыдысты денджызæй æмæ денджызы был Æхсары мусонг ауыдтой. Бацыдысты йæм. Æxcap — цуаны, мусонг — дзæгъæл. Дзерассæ мусонджы дуарæй куы бакаст, уæд йæ цæсгомы рухсæй мусонг афтæ рæсугъд уыд, æмæ загъта: — Цалынмæ ацы мусонджы бадынæй бафсæдон, уалынмæ ардыгæй нæ ацæудзынæн!	Вышли со дна морского Ахсартаг и Дзерасса, и увидели они на берегу шатер из звериных шкур. Заглянула Дзерасса в шатер — и все в шатре осветилось сиянием, исходившим от ее лица. И таким прекрасным показался Дзерассе этот шатер, что она сказала Ахсартагу: — Пока не посижу вдоволь в этом шатре, до тех пор не уйду отсюда.	آخسارتاگ و جراسا از کف دریا بیرون آمدند و پناهگاهی را که از پوست حیوانات ساخته شده بود دیدند. جراسا نگاهی به پناهگاه انداخت و درخشش صورت او همه چیز را درخشان کرده بود. او چنان از پناهگاه خوشش آمد که به آخسارتاگ گفت: تا وقتی از اینجا سیر نشوم از آن خارج نخواهم شد.
Æхсæртæг æм дзуры: — Уæдæ уал бад ам, —æз ме ‘фсымæры рацагурон.	Хорошо, — ответил Ахсартаг. — Ты посиди здесь, а я пойду поищу брата.	آخسارتاگ گفت: بسیار خوب. تو اینجا باش. من می‌روم برادرم را پیدا کنم.
Æмæ араст и Æхсæртæг Æхсары агурæг. Уалынмæ Æхсар йæхæдæг æрцыди йæ мусонгмæ—фæиппæрд сты кæрæдзийæ дыууæ ‘фсымæры.	И пошел Ахсартаг искать брата. А тем временем Ахсар возвращался уже к своему шатру. Разошлись братья.	آخسارتاگ رفت تا به دنبال برادرش بگردد. در همین زمان آخسار به پناهگاه خود برگشت. [در واقع] برادران از هم دور شدند.

Добавить комментарий Отменить ответ