| 1.5. УЫРЫЗМÆГ ÆМÆ ХАМЫЦЫ РАЙГУЫРД | РОЖДЕНИЕ УРЫЗМАГА И ХАМЫЦА | تولد اوریزماگ و خامیتس |
| ДЗЕРАССÆ цардис йæ цæгаты æмæ йæхи бар нæ уыд. Æмæ йын йæ мад загъта: | ДЗЕРАССА жила под водой в доме родителей своих Донбеттыров. Когда мать ее узнала, что Дзерасса ждет ребенка, сказала она Дзерассе: | جراسا زیر آب در خانۀ پدری خود، دانبیتیر زندگی می‌کرد.
مادر جراسا زمانی که فهمید او باردار است به جراسا گفت: |
| — Ацу Нарты уæзæгмæ—уыдон стæджы хъæд афтæ у, æмæ сæ уæзæгыл чи нæ райгуыра, уый сæхицæй нæ хонынц. | — Иди, дочка, в Страну Нартов. Кто не родится на их земле и кого они не примут из чрева матери в свои руки, того они никогда своим не признают. | ـ دخترم به سرزمین نارت‌ها برو.
نارت‌ها هرگز کسی را که در سرزمین خودشان متولد نشود و او را از دامان مادر در آغوش خودشان نگیرند به عنوان خودی نمی‌پذیرند. |
| Цы кæна, мæгуыр, æнкъард ус! Йæ мад ын куыд загъта, афтæ, æрхæндæгæй, рараст ис Донбеттыртæй Нартмæ Цæугæ кæны, фæлæ йæхинымæры хъуыды кæны: «Гъа, цæугæ фæкæндзынæн Нартмæ, фæлæ мын хæдзар та кæм уыдзæн?» | И бедная женщина поступила так, как мать сказала. Печально поникнув головой, отправилась она в дальний путь. Тяжкие заботы одолевали ее. «Если даже и дойду я до нартского селения, то кто приютит меня там?» — так думала она. | دختر بیچاره همچنان کرد که مادر گفت.
او با قلبی پر از غم و با سری پایین عازم سفری طولانی شد. نگرانی‌های زیادی او را آزار می‌داد. «حتی اگر به سرزمین نارت‌ها برسم آنجا چه کسی از من استقبال خواهد کرد؟» |
| Арцыди Нартмæ. Фæцæуы нымдгæнгæ Ныхасы рæзты. Ныхасы адæм дис кæнынц:
— Ай чи у? Цæугæ нæм чындзы цыд куы кæны, æмæ нæ чындз æддæ куы нæ и — нæ хуындæджы бадæг, нæ тæргай лыгъд. |
Вот и селение нартов. Идет Дзерасса по улице, мимо Нихаса, того места, где собираются почтенные нарты. Как положено невестке, проходит мимо стариков Дзерасса, низко опустив голову, не поворачиваясь спиной к старикам. И удивились почтенные нарты:
— кто она такая? Почтительна к нам, словно невестка наша. Но все невестки наши здесь, в селении. Нет ни одной, которая гостила бы у родителей или из-за обиды совсем ушла бы к ним. |
و این هم روستای نارت‌ها.
جراسا در خیابان از کنار نیخاس[1]، جایی که نارت‌های مورد احترام جمع می‌شوند عبور می‌کرد. او مطابق رسم نارت‌ها با سری پایین در حالی که پشتش به پیرمردها نیست از کنار آن‌ها گذشت. |
| Хистæртæ дзурынц кæстæртæм:
— Ацæут, устытæн зæгьут, æмæ ацы уазæг-ус чи у, уый нын базонын кæнæнт. |
И старшие нарты сказали младшим:
Пойдите к женщинам нашим и скажите им, пусть узнают, кто она такая, эта женщина-гостья? |
بزرگان نارت متعجب بودند: او کیست؟ به ما احترام می‌گذارد، گویا عروس قوم ماست. |
| Кæстæртæ ацыдысты æмæ устытæн загътой:
— Нæ уайсадæг чындзытæ! Кæд уайсадæг у, уæд нын æй сымах бафæрсут. Мадæл устытæ! Кæд сымах хуызæн у, уæд та нын сымах базонут йæ бæрæг. |
Пошли младшие нарты и сказали нартским женщинам:
— Слушайте, невестки наши, благонравные-молчащие» расспросите эту женщину — так ли она благонравна, как вы, и кто она такая? И вы, наши почтенные матери, если она такая же почтенная мать, как и вы, то узнайте и скажите нам, кто она? |
ولی همۀ عروسان ما که اینجا در روستا هستند.
هیچ یک از آن‌ها به دیدار والدین خود نرفته‌اند یا قهر نکرده‌اند. نارت‌های سالخورده به جوان‌ترها گفتند: ـ نزد زنان خودمان بروید و به آن‌ها بگویید ببینند این زنِ مهمان کیست؟ نارت‌های جوان نزد زنان نارت رفتند و گفتند: |
| Кæстæр чындзытæ ныккалдысты Дзерассæйыл æмæ йæ фæрсынц:
— Чи дæ, цы дæ, уый нын базонын кæ! |
Окружили молодые женщины Дзерассу и стали спрашивать ее:
— Скажи нам, кто ты такая? |
ـ عروسان قوم نارت، از این زن بپرسید که آیا او هم مانند شما شایسته است؟ او کیست؟ و شما ای مادران محترم قوم ما، ببینید آیا او نیز مانند شما مادری شایسته است؟ اگر هست، او کیست؟ |
| Уый сæм йæ дзыхæй нæ дзуры; йæ зæрдæйы хъуыды кæны: «Адонæн бæргæ зæгъин, чи дæн, уый, фæлæ мын уæд мæ ныхæстæ хистæр устытæ мæхи дзыхæй нæ фехъусдзысты». | Ничего не ответила им Дзерасса и подумала про себя: «Я сказала бы им, кто я такая, но тогда старшие не услышат моего ответа от меня самой». | زنان جوان نارتی جراسا را دوره کردند و از او پرسیدند: بگو که هستی؟
جراسا هیچ پاسخی به آن‌ها نداد و با خود فکر کرد: «اکنون به آن‌ها می‌گویم که هستم ولی سالخورده‌ها پاسخ مرا از خودم نخواهند شنید. |
| Чындзытæм куы нæ сдзырдта, уæд ыл хистæр устытæ амбырд сты. Фæрсынц æй:
— Нартæн цы бавæййыс, уый нын зæгъ! |
И старшие женщины, видя, что она ничего не ответила младшим невесткам, подошли к ней, спросили ее:
— Скажи нам, кем ты доводишься нартам? |
زنان مسن نارتی که دیدند او به زنان جوان پاسخ نمی‌دهد نزدیک شدند و از او پرسیدند: بگو تو چه ارتباطی با نارت‌ها داری؟ |
| — Уе ‘ппæт мæм æмдзырд ма кæнут. Кæд мæ фæрсут, уæд мæ уæ иу бафæрсæд æмæ мæ дзырд зæгъон. | И ответила им Дзерасса:
— Не спрашивайте меня все сразу. Если хотите узнать, кто я такая, пусть спросит меня одна из вас, и я отвечу ей. |
جراسا پاسخ داد:
ـ همه چیز را به‌یکباره از من نپرسید. اگر می‌خواهید بدانید من که هستم، یکی از شما بپرسد و من به او پاسخ می‌دهم. |
| Уæд æй иу ус фæхицæн кодта æмæ йын загъта:
— Цæй, уæдæ, мæ хур, мæнæн зæгъ дæ ныхас — ацы хъæуы мæныл æууæнк ис. |
И тогда отвела ее в сторону одна из почтенных женщин и сказала ей:
— Солнце мое, скажи мне, кем ты доводишься нартам? Доверяют мне в нартском селении, и ты тоже можешь довериться мне. |
پس یکی از زنان محترم نارتی او را به گوشه‌ای برد و گفت:
ـ خورشید من، بگو تو چه ارتباطی با نارت‌ها داری؟ در روستای نارت‌ها همه به من اعتماد دارند، تو هم می‌توانی به من اعتماد کنی. |
| Уый йæм бакасти æмæ загъта:
— Аз дæн цам ацы уæзæг æмæ мæ файнустытæй, фæлæ мыл æндæр бон нæй, æмæ йæ хъуамæ зæгъон — æз дæн Æхсæртæджы ус, æмæ йæ мæсыджы бындзæфхад кæм ис, уырдæм мæ бакæнут. |
Поглядела на женщину Дзерасса и сказала:
— Должна я быть скромной на этой земле, и подобает мне молчать перед вами, нартские женщины, так как старшими снохами приходитесь вы мне. Но нет у меня сейчас другого выхода — и приходится самой сказать о себе. Мужем моим был Ахсартаг, и прошу вас — только до нижнего яруса их башни проводите меня. |
جراسا به زن نگاهی کرد و گفت:
ـ من باید در این سرزمین سر به زیر باشم. سکوت در برابر شما برای من سخت است چرا که سالخورده‌ترین زنان نارت به نزد من آمده‌اند. من راه دیگری ندارم. همسر من آخسارتاگ بود. از شما خواهش می‌کنم مرا تا پایین برج آن‌ها همراهی کنید. |
| Устытæ фехъусын кодтой Дзерассæйы ныхас Нарты хистæртæн. | Передали женщины почтенным нартам слова Дзерассы. | زنان سخنان جراسا را به بزرگان نارت منتقل کردند. |
| Нарты хистæртæ бацин кодтой æмæ загътой:
— Æхсæртæджы мæсыгæн æй йæ бинагмæ нæ, фæлæ йæ скæнут йæ сæйрагмæ. |
Обрадовались почтенные нарты и сказали:
— Не до нижнего яруса башни Ахсартага, а на самый верх башни, в почетные комнаты проводите ее. |
بزرگان نارت خوشحال شدند و گفتند: او را نه پای برج آخسارتاگ که به بالای برج ببرید و در بهترین اتاق‌ها ساکن کنید. |
| Дзерассæ дзуры:
— Уырдæм схизинаг нæма дæн — тагъд уын фенын кæндзынæн уæхион, æмæ мын нырма æрынцайынæн уæ бæрзонд мæсыгæй уæ талынг скъæт хуыздæр у. |
И тогда сказала Дзерасса:
— Не подобает мне сейчас быть там. Скоро придет время, когда покажу я вам нового отпрыска вашего рода. А пока спокойнее мне будет не в высокой башне, а в темном хлеву. |
جراسا گفت: حالا دیگر بودن در اینجا برای من سخت نیست.
به‌زودی زمان آن فراخواهد رسید که من فرزند جدید نسل شما را به شما نشان خواهم داد. ولی اکنون در طویلۀ تاریک راحت‌تر از بالای برج خواهم بود. |
| Æмæ йæ акодтой скъæтмæ, æмæ йын уым дыууæ фаззон лæппуйы райгуырди — Уырызмæг æмæ Хæмыц. | Отвели ее женщины в хлев, и там родила она двух сыновей-близнецов.
Урызмаг и Хамыц — так назвали мальчиков. |
جراسا را به طویله بردند و او در آنجا دو پسر دوقلو به دنیا آورد که نامشان را اوریزماگ و خامیتس گذاشتند. |
